Φτάνει πια με τις δομές του νεοφιλελευθερισμού

Των Τόνι Νέγκρι και Μάικλ Χαρτ

Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το πρωτοχρονιάτικο ένθετο «Εντός Εποχής», που είναι αφιερωμένο στο κίνημα Occupy, και κυκλοφορεί εκτάκτως αυτό το Σάββατο, μαζί με την Εποχή. Στις αρχές της ερχόμενης εβδομάδας το ένθετο θα αναρτηθεί, μαζί με όλα τα φύλλα του Εντός Εποχής για το 2011, στο ιστολόγιο entosepoxhs.wordpress.com.

Εμείς το αλιεύσαμε από το www.rednotebook.gr. Οι ευχές μας για το 2012, ταυτίζονται με τις ευχές των συγγραφέων στον επίλογο. 

Παρόλο που αναδείχτηκαν από πολύ διαφορετικές συνθήκες, αυτά τα κινήματα που είδαμε φέτος -από τις εξεγέρσεις της αραβικής άνοιξης ως τις μάχες στο Ουισκόνσιν, από τις φοιτητικές διαδηλώσεις στη Χιλή ως τις ταραχές του Ηνωμένου Βασιλείου, από τους Iσπανούς αγανακτισμένους ως τους έλληνες στην πλατεία Συντάγματος, και από το «Καταλαμβάνουμε την Γουόλ Στριτ» ως τις αμέτρητες τοπικές μορφές άρνησης σε όλο τον κόσμο-, έχουν ένα κοινό αίτημα: Φτάνει πια με τις δομές του νεοφιλελευθερισμού! 

Αυτή η κοινή κραυγή δεν είναι μόνο μια οικονομική, αλλά και άμεσα μια πολιτική διαμαρτυρία ενάντια στους ψευδείς ισχυρισμούς της εκπροσώπησης. Ούτε ο Μουμπάρακ και ο Μπεν Αλί, ούτε οι τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ, ούτε οι ελίτ των ΜΜΕ, ούτε ακόμη και οι πρόεδροι, οι κυβερνήτες, τα μέλη του κοινοβουλίου και οι άλλοι εκλεγμένοι αξιωματούχοι, κανείς από αυτούς δεν μας αντιπροσωπεύει.;

---

Η εκπληκτική δύναμη της άρνησης είναι πολύ σημαντική, φυσικά, αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να μην χαθούν τα ίχνη της έντασης των διαδηλώσεων και των συγκρούσεων, για να μην χαθεί ένα κεντρικό στοιχείο που πηγαίνει πέρα από τη διαμαρτυρία και την αντίσταση. Τα κινήματα αυτά μοιράζονται επίσης την προσδοκία για ένα νέο είδος δημοκρατίας, που εκφράζεται με αβέβαιες φωνές σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά ρητά και αποφασιστικά σε άλλες. Η ανάπτυξη αυτής της φιλοδοξίας είναι ένα από τα θέματα για τα οποία είμαστε ανυπόμονοι να παρακολουθήσουμε το 2012. 

Μια αιτία του ανταγωνισμού, που όλα αυτά τα κινήματα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν, ακόμη και εκείνα που έχουν ανατρέψει δικτάτορες, είναι η ανεπάρκεια των σύγχρονων δημοκρατικών συνταγμάτων, ιδιαίτερα τα σημεία που αναφέρονται στην εργασία, την ιδιοκτησία και την εκπροσώπηση. Σε αυτά τα συντάγματα, πρώτα απ΄ όλα, η μισθωτή εργασία είναι το κλειδί για την πρόσβαση στο εισόδημα και στα βασικά δικαιώματα του πολίτη, μια σχέση που λειτουργούσε πάντα αρνητικά για εκείνους που ήταν έξω από την κανονική αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των φτωχών, των ανέργων, των άμισθων εργαζομένων γυναικών, των μεταναστών και άλλων, αλλά σήμερα όλες οι μορφές εργασίας είναι όλο και περισσότερο επισφαλείς και ανασφαλείς. Η εργασία εξακολουθεί να αποτελεί την πηγή του πλούτου στην καπιταλιστική κοινωνία, βέβαια, αλλά όλο και περισσότερο έξω από τη σχέση με το κεφάλαιο και τη σταθερότητα των μισθών. Ως αποτέλεσμα, η κοινωνική συγκρότηση σήμερα εξακολουθεί να απαιτεί την ανάγκη μισθωτής εργασίας για πλήρη δικαιώματα και την πρόσβαση σε μια κοινωνία όπου η εργασία θα είναι όλο και λιγότερη διαθέσιμη. 

 

Η ατομική ιδιοκτησία είναι ένας δεύτερος βασικός πυλώνας των δημοκρατικών συνταγμάτων. Τα κοινωνικά κινήματα σήμερα ανταγωνίζονται όχι μόνο τα εθνικά και διεθνή καθεστώτα της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης, αλλά και την αρχή της ατομικής ιδιοκτησίας γενικότερα. Η ιδιοκτησία, όχι μόνο διατηρεί τις κοινωνικές διαιρέσεις και ιεραρχίες, αλλά παράγει επίσης και μερικούς από τους πιο ισχυρούς δεσμούς (συχνά διεστραμμένες σχέσεις) που μοιραζόμαστε στις κοινωνίες μας. Και όμως η σύγχρονη κοινωνική και οικονομική παραγωγή έχει έναν όλο και πιο κοινό χαρακτήρα, ο οποίος αψηφά και υπερβαίνει τα όρια της ιδιοκτησίας. Η ικανότητα του κεφαλαίου να παράγει κέρδος μειώνεται εφόσον χάνει την επιχειρηματική του ικανότητα και την εξουσία του να διαχειριστεί την κοινωνική πειθαρχία και τη συνεργασία. Αντίθετα, το κεφάλαιο συσσωρεύει όλο και περισσότερο πλούτο κυρίως μέσω των ενοικίων, τις περισσότερες φορές οργανωμένο μέσω χρηματοπιστωτικών μέσων, με τα οποία ελέγχει την αξία που παράγεται κοινωνικά και σχετικά ανεξάρτητη από την εξουσία του. Αλλά κάθε εμφάνιση της ιδιωτικής συσσώρευσης, μειώνει τη δύναμη και την παραγωγικότητα των κοινών αγαθών. Η ατομική ιδιοκτησία είναι έτσι όλο και περισσότερο όχι μόνο ένα παράσιτο, αλλά και εμπόδιο στην κοινωνική παραγωγή και την κοινωνική ευημερία. 

 

Τέλος, ένας τρίτος πυλώνας των δημοκρατικών συνταγμάτων, και αντικείμενο του αυξανόμενου ανταγωνισμού, στηρίζεται στα συστήματα της εκπροσώπησης και στους ψευδείς ισχυρισμούς τους για τη δημιουργία μιας δημοκρατικής διακυβέρνησης. Πρέπει να βάλουμε ένα τέλος στην εξουσία των επαγγελματιών πολιτικών εκπροσώπων, και αυτό είναι ένα από τα λίγα συνθήματα από τη σοσιαλιστική μας παράδοση που μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ολόψυχα στη σύγχρονη κατάσταση. Οι επαγγελματίες πολιτικοί, μαζί με τους τεχνοκράτες ηγέτες και την ελίτ των ΜΜΕ, λειτουργούν μόνο ως το πιο αδύναμο είδος της αντιπροσωπευτικής λειτουργίας. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο ότι οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι (αν και σε πολλές περιπτώσεις αυτό είναι αλήθεια), αλλά μάλλον ότι η συνταγματική δομή απομονώνει τους μηχανισμούς λήψης πολιτικών αποφάσεων από τη δύναμη και τις επιθυμίες του πλήθους. Οποιαδήποτε πραγματική διαδικασία εκδημοκρατισμού στις κοινωνίες μας, πρέπει να επιτεθεί στην έλλειψη εκπροσώπησης και στα ψεύτικα προσχήματα της εκπροσώπησης στον πυρήνα του συντάγματος. 

 

Αναγνωρίζοντας την ορθολογικότητα και την αναγκαιότητα της εξέγερσης, παράλληλα με αυτούς τους τρεις άξονες και πολλούς άλλους, που εμπνέουν πολλούς αγώνες σήμερα, αλλά είναι ωστόσο, πραγματικά μόνο το πρώτο βήμα, το σημείο εκκίνησης. Η ένταση της αγανάκτησης και ο αυθορμητισμός της εξέγερσης πρέπει να οργανωθούν, ώστε να διαρκέσουν στο χρόνο και να δημιουργήσουν νέες μορφές ζωής και εναλλακτικούς κοινωνικούς σχηματισμούς. 

Τα μυστικά για αυτό το επόμενο βήμα είναι τόσο σπάνια όσο και πολύτιμα. 

Στο οικονομικό πεδίο,  πρέπει να ανακαλύψουμε νέες κοινωνικές τεχνολογίες για την ελεύθερη παραγωγή από κοινού και για δίκαιη διανομή του κοινού πλούτου. Πώς μπορούν οι παραγωγικές ενέργειες και επιθυμίες μας να συμμετέχουν και να αυξηθούν σε μια οικονομία που δεν στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία; Πώς μπορούν η πρόνοια και οι βασικοί κοινωνικοί πόροι να παρέχονται σε όλους, σε μια κοινωνική δομή που δεν ρυθμίζεται και κυριαρχείται από την κρατική ιδιοκτησία; Πρέπει να δομήσουμε σχέσεις παραγωγής και ανταλλαγής, καθώς και δομές κοινωνικής πρόνοιας που να είναι επαρκείς για την κοινωνία. 

 

Οι προκλήσεις στο πολιτικό τοπίο είναι εξίσου ακανθώδεις. Μερικές από τις πιο εμπνευσμένες και καινοτόμες εκδηλώσεις και εξεγέρσεις κατά την τελευταία δεκαετία έχουν ριζοσπαστικοποιήσει τη δημοκρατική σκέψη και την πρακτική, με την κατάληψη και την οργάνωση ενός χώρου, όπως μιας δημόσιας πλατείας, με ανοιχτές συμμετοχικές δομές και συνελεύσεις, διατηρώντας αυτές τις νέες δημοκρατικές μορφές για εβδομάδες ή μήνες. Πράγματι, η εσωτερική οργάνωση αυτών των κινημάτων συνεχώς υποβάλλεται σε διαδικασίες εκδημοκρατισμού, προσπαθώντας να δημιουργηθούν οριζόντιες συμμετοχικές δομές δικτύων. Οι εξεγέρσεις ενάντια στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, τους επαγγελματίες πολιτικούς του, καθώς και τις μη νομιμοποιημένες δομές της εκπροσώπησης, επομένως, δεν αποσκοπούν στην αποκατάσταση κάποιου φανταστικού νομιμοποιημένου αντιπροσωπευτικού συστήματος του παρελθόντος, αλλά μάλλον στον πειραματισμό με νέες δημοκρατικές μορφές έκφρασης. Δηλαδή: Πραγματική δημοκρατία τώρα! Πώς μπορούμε να μετατρέψουμε την αγανάκτηση και την εξέγερση σε μια διαρκή συστατική διαδικασία; Πώς μπορούμε τα πειράματα σε δημοκρατία να γίνουν μια συντακτική δύναμη, όχι μόνο στον εκδημοκρατισμό μιας δημόσιας πλατείας ή μιας γειτονιάς, αλλά και στην επινόηση μιας εναλλακτικής κοινωνίας που είναι πραγματικά δημοκρατική; 

 

Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα, μαζί με πολλούς άλλους, έχουμε προτείνει τα πρώτα βήματα, όπως την δημιουργία ενός εγγυημένου εισοδήματος, το δικαίωμα στην παγκόσμια ιθαγένεια, και την διαδικασία της δημοκρατικής επανοικειοποίησης του κοινού. Δεν έχουμε την ψευδαίσθηση ότι έχουμε όλες τις απαντήσεις. Αντίθετα, μας ενθαρρύνει το γεγονός ότι δεν είμαστε μόνοι μας στα ερωτήματα. Είμαστε βέβαιοι, στην πραγματικότητα, ότι εκείνοι που είναι δυσαρεστημένοι με τη ζωή που προσφέρει η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη κοινωνία μας, οι αγανακτισμένοι από τις αδικίες, οι επαναστατικές δυνάμεις ενάντια στην εξουσία της προσταγής και της εκμετάλλευσης, που λαχταρούν μια εναλλακτική δημοκρατική μορφή ζωής με βάση τον κοινό πλούτο, τα μοιράζονται μαζί μας, και ότι οι άνθρωποι αυτοί θέτοντας τα ερωτήματα και επιδιώκοντας την ικανοποίηση των επιθυμιών τους, θα εφεύρουν νέες λύσεις που δεν μπορούμε ακόμη καν να τις φανταστούμε. Αυτές είναι μερικές από τις καλύτερες ευχές μας για το 2012.

Πηγή: Adbusters
Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης